Hape

Inleiding

Hape, de Heilige Apis Stier van Ptah en Asar werd als een krachtig Orakel beschouwd.

MENS
De Stier belichaamd de aspecten van vruchtbaarheid en scheppende kracht bij vernieuwing.

AARDE
De heilige Stier die in de Tempel werd gehouden.

VOORSTELLING
Stier met Zon tussen de Horens en Cobra slang. Serapis als man met baard en Vaas boven het hoofd.

KOSMOS
De Stier is verbonden aan de Aarde, Venus, Zon, Sirius en Orion.
Sterrenbeeld Stier.

Cultus

De Cultus van Hape was gevestigd in het oude Memphis en bloeide rond de hele Oostelijke regio.

Hier werd de heilige Stier gehouden die beschouwd werd als de incarnatie van Ptah en Asar. De Cultus van de Stier behoort tot de Triade Ptah-Seker-Asar en was populair bij de mensen. Osirapis of Serapis is gevormd uit Asar (koning van de Onderwereld) en Stier Apis (bekend als Hape).

Een stier kon alleen uitgeroepen worden tot Apis als zijn vacht een bepaalde tekening had. De zwarte stier met een witte vierkant op het voorhoofd representateert Apis.

Na zijn inhuldiging werd het dier op het Tempel terrein van Ptah beschouwd als een bemiddelaar van de Neter van Memphis. Een gestorven Apis Stier werd als een mens gebalsemd en gemummificeerd, dan in een plechtige processie naar het Serapeum overgebracht bij Saqqara. Zijn priesters gingen vervolgens opzoek naar een kalf met gelijke markeringen, de incarnatie.

Waardevolle grafgiften werden met de Stier meegegeven in de enorme sarcofagen van soms wel 70 ton zwaar die de aandacht trokken van grafrovers.

De Cultus van de Stier leefde voort onder de Ptolemaeën. Het Cultus centrum was gelegen bij het Serapeum bij Alexandrië.

De Stier werd later in het oude Griekenland als Serapis en in het Romeinse Rijk vereerd. Romeinse invloeden tonen Isis als partner van de Stier en vormde een paar die de Natuurlijke krachten van mannelijke en vrouwelijke vruchtbaarheid symboliseren. De Romeinen verspreidde de Cultus van de Stier tot in Engeland.

Het Apis Orakel
In den tempel van Ptah werden aan den Apis-stier grote eerbewijzen gebracht en de Farao’s gaven uit hun rijkdom op verkwistende wijze bijdragen voor deze eredienst en vreemdelingen, o.w. Alexander de Grote en Titus, begiftigden hem met geschenken. Men verwachtte van deze god orakels en de wijze om deze te verkrijgen, wordt aldus door Wiedemann beschreven: ‘Hoofdzakelijk was de Apis vermaard om zijn orakels en deze werden op verschillende wijze gegeven. Toen de stier de kleren van de beroemden Eudoxus van Cnidus likte, was dit een aanwijzing voor den naderende dood van den astronoom; een gelijk lot werd Germanicus voorspeld, toen het dier uit zijn hand weigerde te eten en de verovering van Egypte, door Augustus, was tevoren door zijn geloei aangekondigd.

Sommige vragen werden door het heen en weer lopen van het dier van de ene kamer naar de andere, welke te zijner beschikking stonden, beantwoord en andere vragen door dromen, welke aan ondervragers gezonden en door heilige uitleggers verklaard werden.

Weer andere vragen, hoewel tot het dier zelf gericht, werden door stemmen van kinderen, die voor den tempel speelden, beantwoord; hun woorden namen voor den gelovige ondervrager den vorm van een rytmisch antwoord op de vraag. Profetieën van algemene strekking hadden gedurende de processie van den Apis plaats.

Hierover lezen wij bij Plinius: ‘Daarom zongen de jongelingen, die hem vergezelden, hymnen te zijner eer, terwijl de Apis, die alle scheen te begrijpen en te verlangen, dat hij vereerd zou worden. Plotseling maakte de geest zich van de jongelingen meester en zij profeteerden’. Ook werden er Offers aan den Apis gebracht en deze bestonden, vreemd genoeg, uit ossen, met de grootste zorg uitgekozen. De kop van het geslachte dier werd in de Nijl geslingerd, onder het uitspreken van de volgende woorden: ‘Indien enig kwaad op het punt staat dezen, die thans offeren, of het Egyptische land te overvallen, moge dit op deze kop afgewend worden’. Sommige schrijvers vermelden, dat de Apis, na een bepaald aantal jaren, gedood werd en men een nieuwen zocht te verkrijgen, doch over het algemeen geloofd men, dat de Apis zijn natuurlijke dood stierf. Zijn lichaam werd gebalsemd en een algemene rouw werd daarna betracht. De mummie werd in alle pracht en praal begraven.(1)

Omschrijving

Vanaf de oudste tijden werd de stier in Egypte als de personificatie van sterkte, mannelijkheid en strijdkracht vereerd.

Manetho brengt de verering van de Apis tot Kaiekhos, een koning der 2e Dynastie terug; deze maakte een uitgelezen stier, Hap, tot god: Aelianus echter schrijft deze daad aan Menes den eerste historische koning van Egypte, toe.

Veel van onze kennis aangaande deze Cultus stamt uit Griekse bronnen. Herodotus geeft de volgende beschrijving van de Apis: ‘Hij is het kalf van een koe, welke niet in staat is, verder een jong voort te brengen; de Egyptenaren beweren, dan een licht uit den Hemel op de koe neerdaalt en dat zij daardoor den Apis voortbrengt. Het kalf heeft de volgende kentekeningen: het is zwart en heeft een vierkante, witte plek op zijn voorhoofd, op zijn rug een figuur als van een adelaar, in zijn staart dubbele haren en op zijn tong een afbeelding van een Kever’.

Diodorus geeft verder een verhaal over het vinden van den Apis en de wijze, waarop hij geïnstalleerd wordt, na den dood en de begrafenis van een vroegere incarnatie van den god Osiris; wij lezen bij hem het volgende: ‘Nadat de prachtige begrafenis van den Apis voorbij is, zoeken die priesters, wier taak dit is, een ander kalf, aan het vorige gelijk en als zij een zodanig gevonden hebben, wordt er een einde aan al het vroegere geweeklaak en gejammer gemaakt gemaakt en de priesters, die daarmede belast zijn, leiden den jongen stier door de Nijlstad en voeren hem veertig dagen lang.

Daarna plaatsen zij hem in een boot, waarin zich een grote hut bevindt en brengen hem, als een god, naar Memphis en plaatsen hem in het heilige woud van Vulcanos. Gedurende de 40 bovenvermelde dagen worden alleen vrouwen toegelaten om hem te zien. Later wordt haar verboden, binnen het gezicht van de nieuwe god te komen. Voor de aanbidding van den stier geeft men verschillende redenen op. Men zegt, dat de ziel van Osiris in een stier overging en daarom wordt vanaf den tijd, waarop de eerste stier gewijd werd, tot op onze tijd, de ziel van Osiris van den ene stier in den andere overgebracht. Anderen echter zeggen, dat de ledematen van Osiris (die door Set gedood werd) door Isis in een houten stier, met ossenhuiden bedekt, verborgen werden en hiernaar werd de stad Bubastis genoemd.

Aan de moeder van het uitgekozen kalf werd eveneens grote eer bewezen en vertrekken in den tempel werden voor haar, naast de schitterende, door den Apis ingenomene  afgezonderd. Aan dit dier werd een prachtig bed gegeven om op te rusten, zijn voedsel was het zuiverste en meest uitgezochte, terwijl aan het dier alleen water uit een speciale bron in Memphis voorgezet werd, daar men dacht, dat het Nijlwater het te vet maakte.

Een aantal zorgvuldig uitgekozen koeien werden den Apis aangeboden en deze hadden weer haar dienende priesters. Gewoonlijk hield men den stier afgezonderd, doch bij sommige gelegenheden verscheen hij in het openbaar, en een menigte jongens schreden in processie naast hem, terwijl zij heilige liederen zongen.

De Apis was, zelfs na zijn dood, minstens even krachtig, want zijn ziel werd met die van Osiris verenigd en aldus ontstond de dubbele god Osiris-Apis, een naam, welke in de Griekse vorm Serapis meer bekend is. Aan deze god schreven de Grieken de eigenschappen van hun eigen god Hades toe, overtuigd, dat hij op Osiris, den grote god der Onderwereld, geleek. Zowel in Egypte, als in Griekenland, werd Serapis als de tegenhanger van Isis beschouwd. Onder de Romeinen verbreidde de Serapis-cultuur zich naar alle richtingen en telde zijn vereerders onder alle klassen en standen. Zelfs drong deze dienst tot York, in het Noorden van Engeland, door.(1)

Legende

Wordt vervolgd…

Register

Aphis, Hapi, Hap, Osirapis, Asar-Hap

Grieks: Apis, Serapis, Sarapis

Refenties
(1) Mythen en Legenden van Egypte

FAMILIE
Wordt vervolgd…

MANIFESTATIES
Hape werd geassocieëerd met Asar en Ptah.

De heilige Stier werd als een manifestatie van Ptah beschouwd en droeg krachtige en vruchtbare eigenschappen in het leven. De heilige Koe Mehuret vervult de moederrol in het hiernamaals, Hape vertegenwoordigd een vaderfunktie, de scheppende aspecten.
De Egyptische Farao werden geassociëerd met de Apis Stier en zijn vermogens.

Hape werd later door de Grieken als Apis beschouwd.
Als Asar-Apis werd hij de nieuwe Serapis, in Ptolemeische tijd.

VERBANDEN
In Heliopolis werd een ander stier, Mnevis, als voorstelling der Zon, in haar levenverwekkende kracht, vereerd. Manetho schrijft de invoering van deze dienst eveneens aan Kaiekhos der 2e Dynastie, evenals die van de vereering van den Ram van Mendes toe. Deze werd hoofdzakelijk hoofdzakelijk in de steden der Delta vereerd, zoals in Hermopolis, Lycopolis en Mendes.(1)

De Cultus van Mithra waarbij een Stier wordt geofferd.
In de Grieks-Romeinse periode werden er rituelen en initiaties opgevoerd waarbij een uitverkoren Stier in een kapel werd geleid en boven een put werd gezet waarin zich een persoon bevond. Het dier werd ritueel besneden en het bloed vloeide over de persoon eronder.

De Stier komt hedendaags veelvuldig terug in symboliek en merken.

OBJECTEN
Beelden, Reliëf voortstellingen.