Tombe Ay – Tell el-Amarna

Inleiding

Op de heilige necropolis van Tell el-Amarna bevinden zich vijfentwintig rotsgraven van edele hoogwaardigheidsbekleders uit de regering van Akhenaten waaronder de tombe van Groot Vizier Ay, één van de meest invloedrijke personen uit het koninkrijk van Akhetaten.

Zijn tombe (Amarna Tomb 25) dateert uit de Amarna periode, 18e Dynastie en bevind zich op het zuidelijke deel van de necropolis van Tell el-Amarna en is uitgehouwen in een heuvel.

De tombe werd in 1883 ontdekt door Hay, en werd destijds aangetroffen met veel gebroken aardewerk en met botten van latere begrafenissen. Tien jaar later werd het graf volledig ontruimd.

Het graf had aanspraak kunnen maken op het mooiste graf van de necropolis door zijn afmetingen en hoogwaardige uitvoering maar is in een latere periode enorm veel schade toegebracht.

Tombe

Hoewel er veel werk in de inrichting van de tombe heeft gezeten is het nagenoeg niet voltooid.

Geen van de tombes in Amarna is volledig afgewerkt. Op diverse muren van de tombes ontbreken relief voorstellingen en in sommige tombes zijn kamers, nissen en pilaren slechts gedeeltelijk uitgehouwen zoals bij die van Ay.

De tombe van Ay in Amarna onthuld diverse karakteristieke en religieuze uitingen uit Akhetaten waarin de Aten cultus onder farao Akhenaten en Nefertiti opbloeide.

Ingang
De ingang van de tombe bestaat uit een korte gang die aan weerszijden voorzien is van reliëf voorstellingen. Op beide muren worden gebeden vermeld in vertikale kolommen opgevolgd door Ay en zijn echtgenote Tey die knielend worden afgebeeld.

De zuidelijke muur van de ingang bevat de Hymne van Aten die door farao Akhenaten zelf was samengesteld en de meest complete versie van de hymne weergeeft. Doordat aan het einde van de 19e eeuw de tekst van de muur werd overgenomen door U. Bouriant is de oorspronkelijke versie bewaard gebleven. In 1890 zijn de inscripties op de muur gedeeltelijk verloren gegaan.

De muur is voorzien met een reliêfvoorstelling van koning Akhenaten met koningin Nefertiti die samen met kinderen worden afgebeeld bij een grote offerstapel.

Daaronder worden gebeden in hieroglyfische teksten vermeld gewijd aan Aten in het thema van de Grote Hymne van Aten: ‘Als hij in de lucht oprijst, verheugt hij zich over zijn zoon, hij omhelst hem met zijn stralen, hij geeft hem de eeuwigheid als koning zoals de Aten, Neferkheperure Waenre, mijn god die mij heeft gemaakt en mijn Ka heeft opgericht… De goddelijke vader, de standaarddrager aan de rechterkant van de koning, hoofd van de cavalerie van Zijne Majesteit, ware schrijver van de koning, van wie hij houdt, Ay, zei: ‘Ik was trouw aan de koning … ‘

Op de zuidelijke muur van de ingang worden dertien lange kolommen met hieroglyfische teksten vermeld opgevolgd door een een reliefvoorstelling van Ay met waaier in de linkerhand samen met zijn echtgenote Tey die beide geknield worden afgebeeld en de stralende Aten eren.

De hieroglyfische teksten verwijzen naar Aten, de koning en koningin, en samengesteld als een gebed: ‘Voor de Ka van de lieveling van de goede god, de standaarddrager aan de rechterhand van de koning, de ware schrijver van de koning, die hij liefheeft, de goddelijke vader, Ay, dat hij eeuwig zal leven…’ Opgevolgd door teksten in het thema van de Grote Hymne van Aten: ‘De levende Aten komt, degene die zichzelf elke dag baart: het land is in festival wanneer je opstaat…’.

Daarnaast wordt de autobiografie van Ay beschreven waarin hij zijn eigen kwaliteiten uitspreekt: ‘Ik was een favoriet van zijn majesteit in alledaagse zaken, mijn beloningen waren groter in elk jaar dan in het voorgaande vanwege het buitengewone belang van mijn uitmuntendheid in zijn hart.’ ‘Hij vermenigvuldigt voor mij mijn beloningen zoals de zandkorrels omdat ik het hoofd ben van de groten….. Ik, gerechtvaardigd, zegt: ‘Ik kreeg de waarheid te horen, vrij van onbeschaamdheid. Mijn roem bereikte het paleis, als nuttig voor de koning, en gehoorzaam aan zijn leringen… .O allen die leeft op het land, elke generatie die geboren is, ik bevestig u deze manier van leven, ik getuig van u van de beloningen! Zou u mijn naam kunnen lezen vanwege dat wat ik deed; ik gewoon op het land was…’.

Grote Zaal
De ingang van de tombe leidt naar een grote zaal met aan weerszijde 12 grote gebonden Papyrus pilaren waarvan enkel vier pilaren volledig zijn uitgehouwen en beschilderd en waarvan rechts verschillende pilaren nog niet volledig zijn uitgehouwen en zich deels nog in grote blokken steen bevinden.

De vier pilaren zijn voorzien van voorstellingen waarbij Ay en Tey de cartouches van Aten en van de koninklijke familie eren.

Doordat de pilaren vrij dicht op elkaar staan wekt het de indruk dat men zich in een bos begeeft. De enige vrij toegangelijke weg in de tombe is de centrale as die vanaf de ingang tussen de pilaren naar het westelijk georiënteerde portaal leidt.

Het uitgehouwen portaal die toegang moest geven tot een beeldkamer waarin een beeld van Ay zou worden gemaakt is nagenoeg niet voltooid.

De westelijke muur van de zaal bevat de beloning van Ay door de koning waarbij meerdere gebeurtenissen worden uitgelicht. De voorstelling wordt gedomineerd door het koninklijke paleis waarbij Akhenaten en Nefertiti samen met drie prinsessen worden afgebeeld op het ‘venster van verschijning’ onder de stralende Aten. Voor hen staat de menigte, geleid door Ay en Tey, samengesteld uit hoogwaardigheidsbekleders, buitenlanders, soldaten en dansers. Rechts verlaat Ay het paleis na de beloning, en ontvangen wordt door zijn vrienden aan wie hij de geschenken laat zien.

In de Noord-Oostelijke hoek van de zaal achter de pilaren bevind zich een lange afdalende gang met treden die eindigt in een kleine onafgewerkte kamer waarin menselijke botten werden aangetroffen, vermoedelijk afkomstig van een latere begrafenis.

Plafond
Het plafond is gedecoreerd met een beschilderd geometrisch motief met links, rechts en in het midden een kolom voorzien van hieroglyfische teksten.

Register

De Hymne van Aten wordt vermeld in de tombe van Ay, dat tijdens zijn dienst onder het bestuur van Akhenaten werd gerealiseerd.

In tegenstelling tot de gebruikelijke decoratie van tombes waarbij het leven van persoon in kwestie wordt afgebeeld waaronder zijn loopbaan, zijn familie, uitvaart en ceremonies, worden de muren van de tombes in Akhetaten veelal gedecoreerd met voorstellingen van de koninklijke familie en het leven rond de tempels en koninklijk paleis met als doel dat de koninklijke familie de band tussen deze overledenen en Aten symboliseert en de tussenpersoon wordt door wie zij hulde brengen.

Ay liet een tweede tombe bouwen dicht bij de Vallei der Koningen op de westelijke oever van Luxor (Thebe).

© Copyright fotografie: R.Bloom, www.egyptianrealms.com